Nowelizacja ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 17 grudnia 2021 roku, która weszła w życie 1 stycznia 2022 roku połączyła gminne programy profilaktyki i rozwiazywania problemów alkoholowych z gminnymi programami przeciwdziałania narkomanii tworząc gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii.

Nowelizacja ta nie wprowadziła jednak rozszerzenia kompetencji osób wchodzących w skład gminnych komisji nadal obowiązuje treść art. 4[1] ust 2 pkt4 „W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych”.

Nadal podstawowym zdaniem gkrpa pozostają czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Jeśli chodzi o osoby uzależnione od narkotyków nie istnieje analogiczna procedura.

W art. 4[1] ust. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest obecny wymóg, aby osoby wchodzące w skład gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych posiadały odpowiednie przeszkolenie z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Ustawa wprawdzie nie precyzuje zakresu szkoleń, jakie powinni ukończyć członkowie gminnej komisji, ale należy przyjąć, że kompetencje i umiejętności osób wchodzących w skład komisji powinny być ściśle powiązane z zadaniami, jakie komisja realizuje.

Skład gminnej komisji i kompetencje jej członków powinien umożliwiać efektywną realizację wszystkich zadań nałożonych na nią przepisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wszyscy członkowie komisji, niezależnie od tego, jakie zawody reprezentują, powinni posiadać przynajmniej podstawowy poziom interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu rozwiązywania problemów alkoholowych w społeczności lokalnej. Komisja działa bowiem kolegialnie, a to oznacza, że wszyscy jej członkowie są uprawnieni do podejmowania czynności określonych w ustawie. Warto też zwrócić uwagę na konieczność systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji, ponieważ wciąż pojawiają się nowe metody pracy w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych.

Jednakże z uwagi na fakt, iż gminne komisje rozwiazywania problemów alkoholowych będą uczestniczyć w inicjowaniu zadań własnych gmin w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałaniu narkomanii określonych w art. 4 {1} ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz art. 10.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii warto aby osoby wchodzące w ich skład znały podstawowe zagadnienia dotyczące przeciwdziałania narkomanii oraz profilaktyki uzależnień behawioralnych.

Działalność w GKRPA w dużej mierze polega na rozmowach z osobami potrzebującymi i szukającymi pomocy, bardzo ważne jest, by podczas szkoleń ćwiczyć umiejętności niezbędne w kontakcie i budowaniu relacji oraz w motywowaniu do szukania rozwiązań i wprowadzania zmiany. Metodą rekomendowaną do tego typu działań jest dialog motywujący.

Krajowe Centrum nie rekomenduje żadnych podmiotów realizujących szkolenia dla członków gminnych komisji, ale zwraca uwagę na wybór takiego programu, który w pełni odpowiada podanym wyżej blokom tematycznym. Istotnym elementem jest konieczność sprawdzenia czy osoby/wykładowcy realizujący poszczególne tematy zajęć posiadają odpowiednie kompetencje i praktyczne doświadczenie. Ważne jest, aby zajęcia dotyczące kontaktu z klientem gminnej komisji były prowadzone w formie warsztatów, podczas których istnieje możliwość ćwiczenia konkretnych umiejętności. Wykładowcy omawiający zagadnienia prawne (np. zagadnienia prawa karnego, cywilnego czy procesowego związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, czy zagadnienia związane z wydawaniem i cofaniem zezwoleń oraz kontrolą punktów sprzedaży napojów alkoholowych) powinni posiadać wykształcenie prawnicze. Na wykształcenie prawnicze w tym przypadku zwraca także uwagę minister rodziny, pracy i polityki społecznej w Wytycznych do prowadzenia szkoleń w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Obecny program powyższego szkolenia obejmuje 53 godziny dydaktyczne i koncentruje się na zagadnieniach z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, w 2023 toku zostaną podjęte prace by w programie tym uwzględnić zagadnienia z obszaru używania narkotyków i profilaktyki uzależnień behawioralnych.

Na liście podstawowych kompetencji każdego członka komisji powinny znaleźć się takie obszary wiedzy, jak:

• uzależnienie od alkoholu, leczenie osób uzależnionych, picie ryzykowne i szkodliwe, strategie pomocy oraz programy ograniczania picia;
• rodzina z problemem alkoholowym, w tym współuzależnienie, sytuacja dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym;
• pierwszy kontakt z klientem gminnej komisji – osobą uzależnioną, zobowiązaną do leczenia odwykowego, dorosłym członkiem jej rodziny, osobą stosującą przemoc oraz osoba doznającą przemocy;
• zjawisko przemocy w rodzinie – aspekty prawne i psychologiczne, praca w zespołach interdyscyplinarnych i grupach roboczych, procedura „Niebieskie Karty” z uwzględnieniem roli gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
• skuteczne strategie profilaktyczne, wiedza o czynnikach ryzyka i czynnikach chroniących, profilaktyka szkolna, środowiskowa i rodzinna, standardy programów profilaktycznych oraz ich ewaluacja; system rozwiązywania problemów alkoholowych w Polsce oraz budowanie gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i ich ewaluacja;
• miejsca pomocy (przede wszystkim dostępne w środowisku lokalnym) dla osób uzależnionych, współuzależnionych doznających i stosujących przemoc, ich rodzaje i oferta oraz dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowych i dzieci w nich krzywdzonych z uwzględnieniem pracy socjoterapeutycznej;
• zasady wydawania i cofania zezwoleń oraz prowadzenie kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych, lokalne strategie ograniczania dostępności alkoholu, w tym zawartość merytoryczna uchwał podejmowanych przez rady gmin na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

A także dodatkowo zagadnienia dotyczące używania narkotyków – edukacja, profilaktyka, terapia oraz profilaktyki uzależnień behawioralnych.