Europejski Raport Narkotykowy 2025 (EDR), opracowanego przez Europejską Agencję ds. Narkotyków z Lizbony (EUDA). EDR przedstawia sytuację narkotykową w Europie, wskazując na główne trendy, zagrożenia i rekomendacje.
W czerwcu został opublikowany Europejski Raport Narkotykowy 2025 (EDR), opracowanego przez Europejską Agencję ds. Narkotyków z Lizbony (EUDA). EDR przedstawia sytuację narkotykową w Europie, wskazując na główne trendy, zagrożenia i rekomendacje. Raport ten został zaprezentowany 26 czerwca br. przez Klaudię Palczak z EUDA na spotkaniu Ekspertów Wojewódzkich i Pełnomocników zorganizowany przez Ekspertkę Wojewódzką Justynę Rozbicką-Stanisławowską z województwa pomorskiego jak również KCPU. Poniższy tekst przedstawia najważniejszy, wybrane wnioski z EDR.
W 2025 roku rynek narkotykowy w Europie nadal wykazuje dużą odporność na czynniki zewnętrzne, takie jak kryzysy gospodarcze, konflikty geopolityczne czy zmiany prawne. Dostępność substancji psychoaktywnych – zarówno tych tradycyjnych, jak i nowych – pozostaje na bardzo wysokim poziomie. Obserwujemy dalszą profesjonalizację i globalizację rynku, a także rosnące wykorzystanie internetu, technologii i kanałów społecznościowych do sprzedaży i dystrybucji narkotyków. Uwagę ekspertów zwraca rosnąca liczba przypadków nielegalnego wprowadzania na rynek substancji syntetycznych, takich jak nitazeny – opioidy o mocy przekraczającej fentanyl – czy nowe półsyntetyczne kannabinoidy, które bardzo często pojawiają się na rynku bez odpowiedniego oznaczenia lub z nieprzewidywalnymi efektami zdrowotnymi.
W zakresie poszczególnych substancji raport wskazuje na utrzymującą się dominację konopi indyjskich, które nadal pozostają najczęściej używanym narkotykiem w Europie. Wzrasta jednak różnorodność ich form – od klasycznych suszy (marihuana) po oleje, ekstrakty i produkty spożywcze z wysokim stężeniem THC. Taka różnorodność zwiększa nie tylko atrakcyjność produktu, ale i ryzyko zdrowotne, zwłaszcza wśród młodych użytkowników. Z kolei kokaina, jako druga najczęściej stosowana substancja w UE, notuje rekordowe poziomy dostępności. W 2023 roku skonfiskowano łącznie 419 ton tej substancji, głównie w portach Belgii, Hiszpanii i Holandii. Jednocześnie rośnie liczba zgonów związanych z jej używaniem – m.in. poprzez zatrucia, zaburzenia sercowo-naczyniowe i interakcje z innymi substancjami.
Raport podkreśla również istotny wzrost liczby przypadków używania syntetycznych stymulantów, takich jak katynony i MDMA. W 2023 roku przejęto ponad 37 ton katynonów, w tym siedem nowych wariantów. To dynamicznie zmieniająca się grupa substancji, często produkowana w nielegalnych laboratoriach w Europie Środkowej i Wschodniej. Z kolei MDMA, mimo spadku popularności w czasie pandemii, odzyskuje miejsce wśród młodych dorosłych, zwłaszcza w kontekście imprezowym.
Sytuacja związana z opioidami nadal budzi niepokój. Heroina, choć tradycyjnie uznawana za najbardziej szkodliwy opioid, ustępuje miejsca nowym substancjom syntetycznym, które cechuje większa siła działania i wyższe ryzyko śmierci przy przedawkowaniu. Szczególne zagrożenie stanowią nitazeny, które mogą być mylnie uznane za heroinę lub fentanyl. W kontekście zdrowia publicznego raport odnotowuje także wzrost liczby zatruć, zgonów z powodu przedawkowania oraz przypadków niezamierzonego spożycia zanieczyszczonych lub błędnie oznakowanych substancji.
Nowe substancje psychoaktywne (tzw. NPS) są coraz trudniejsze do monitorowania i kontroli. Do końca 2024 roku zidentyfikowano ich ponad 1000, z czego 47 zostało wykrytych po raz pierwszy w ciągu ostatniego roku. Największym wyzwaniem są syntetyczne kannabinoidy, które są silnie toksyczne i często powiązane z zatruciami zbiorowymi.
Równolegle z rosnącym zagrożeniem zdrowotnym i społecznym rośnie przestępczość związana z handlem narkotykami. Szczególnie widoczny jest wzrost przemocy i brutalnych porachunków między gangami, zwłaszcza w krajach będących głównymi punktami tranzytowymi. Francja, w odpowiedzi na ten trend, przyjęła nowe, restrykcyjne prawo przeciwko przestępczości narkotykowej, wzmacniając kompetencje prokuratorów i służb, a także uruchamiając mechanizmy szybkiego reagowania na poziomie lokalnym. W Europie narasta także problem rekrutacji młodzieży przez organizacje przestępcze, nierzadko za pośrednictwem aplikacji społecznościowych.
W odpowiedzi na te zagrożenia, Europejska Agencja ds. Narkotyków (EUDA), która od lipca 2024 zastąpiła EMCDDA, została wyposażona w nowe uprawnienia i narzędzia. Należą do nich: zmodernizowany system wczesnego ostrzegania, możliwość szybkiej oceny ryzyka, sieć laboratoriów toksykologicznych oraz rozwój zdolności do monitorowania nowych zjawisk na rynku narkotykowym. EUDA rozwija także działania edukacyjne i profilaktyczne, takie jak inicjatywa „Safe Futures”, która ma przeciwdziałać werbowaniu młodych ludzi do świata przestępczego. Projekt ten został zaprezentowany w trakcie spotkanie Roboczej Grupy ds. Narkotykowych w Brukseli w trakcie Polskiej prezydencji.
Raport zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia równomiernego dostępu do leczenia i usług redukcji szkód. Leczenie substytucyjne i programy wymiany igieł pozostają skuteczne, jednak ich dostępność jest bardzo nierówna w różnych częściach Europy. Szczególnie brakuje skutecznych terapii farmakologicznych w przypadku uzależnień od stymulantów – tu potrzebne są intensywne badania i wsparcie psychospołeczne.
W podsumowaniu raport wskazuje, że polityka narkotykowa UE stoi obecnie przed jednym z największych wyzwań w swojej historii. Rynek staje się coraz bardziej zróżnicowany i nieprzewidywalny, a reakcje instytucjonalne muszą być równie elastyczne i innowacyjne. Aby skutecznie przeciwdziałać zagrożeniom, niezbędne są dalsze inwestycje w badania, współpracę transgraniczną, rozwój profilaktyki i edukacji, a także poprawa dostępu do usług zdrowotnych w duchu solidarności i odpowiedzialności publicznej.
